محیط زیست کارش راجع به زمین هست و آب هست و هوا هست و گیاه هست و حیوان‌ها. و آب در همه‌ی این‌ها نقش دارد، یعنی اگر آب خوب مصرف بشود، هم زمین آباد می‌شود، هوا لطیف می‌شود، برای گیاهان خوب است، برای حیوانات خوب است، یعنی تمام موضوعات محیط زیست سرچشمه‌اش آب است. قرآن یک آیه داریم، می‌فرماید که: «وَ جَعَلْنا مِنَ الْماءِ كُلَّ شَيْ‏ءٍ حَيٍّ» (انبیاء/ 30) یعنی هر موجود زنده‌ای ریشه‌اش آب است. من بیمار شدم، رفتم بیمارستان، سرم به من وصل کردند، بعد از سرم حالم خوب شد، دکتر این آیه را خواند: «وَ جَعَلْنا مِنَ الْماءِ كُلَّ شَيْ‏ءٍ حَيٍّ» آب سبب حیات است. الآن قسمت عظیمی از بیمارهای ما از طریق سرم بهبود پیدا می‌کنند.

نقش لقمه حلال و حرام در زندگی(2)

1- ثروت و صنعت، به شرط رحمت و برکت
2- رشد و کمال در گرو مال حلال و بابرکت
3- سوره‌ای در قرآن درباره حرام‌خواری و کم‌فروشی
4- نقش حرام‌خواری در گسترش فساد و فحشاء
5- مقایسه نادرست کسب حرام با کسب حلال
6- حرام‌خواری، نوعی دین فروشی
7- تنوع‌طلبی و آرزوهای طولانی، بستر حرام‌خواری

اعوذ بالله من الشیطان الرجیم، بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله رب العالمین بعدد ما أحاط به علمه، الهی انطقنی بالهدی و الهمنی التقوی

بحثمان راجع به درآمد حرام و حلال، لقمه‌ی حلال و حرام، یک سؤالی اینجا مطرح است، شما که می‌گویید: تقوا داشته باشید مالتان برکت دارد و تقوا نداشته باشید برکت ندارد. چرا خیلی از کشورهای کافر زندگی‌شان از ما بهتر است. این یک سؤال است. من سؤال را بنویسم و در یکی دو دقیقه جواب بدهیم.

نقش لقمه حلال و حرام در زندگی(3)

1- حفظ حق الناس در معاملات
2- رشوه‌گرفتن برای انجام کار مردم
3- انواع درآمدهای حرام
4- آثار حرام‌خواری، در آیات قرآن
5- بلا و مصیب، از آثار گناه
6- احترام به شعائر الهی
7- نماز اول وقت، مقدم بر کسب و کار

اعوذ بالله من الشیطان الرجیم، بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله رب العالمین بعدد ما أحاط به علمه، الهی انطقنی بالهدی و الهمنی التقوی

موضوع بحث ما لقمه است، لقمه حلال و لقمه حرام. درآمدهای مجاز و غیر مجاز. یک بحث کردیم و حرف‌ها زیاد هست. یکی از آیات این است که قرآن می‌فرماید: «وَ مَنْ يَغْلُلْ يَأْتِ‏ بِما غَلَّ» (آل‌عمران/161) آیه قرآن بود که خواندم. یعنی اگر کلک بزنی، حیله‌ای بزنی، اگر سراغ خلافکاری بروی، آن خلاف تو روز قیامت لو می‌رود. مثل اینکه می‌گویند: چاقویی که به فلانی زدی، الآن چاقوی خونی لای پرونده شماست. «يَأْتِ‏ بِما غَلَّ» یعنی هرچه کلک زدی، مهم نیست یک قرقره باشد یا یک کارخانه‌ی نساجی باشد. بعضی جاها کم و زیاد نداریم.

اعوذ بالله من الشیطان الرجیم، بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله رب العالمین بعدد ما أحاط به علمه، الهی انطقنی بالهدی و الهمنی التقوی

در این جلسه بحث ما بحث فرزندآوری و جمعیت است. چون بعضی‌ها هم ازدواجشان سنش بالا می‌رود و بعد که ازدواج می‌کنند چند سال جلوگیری می‌کنند که بچه‌دار نشوند، بعد از مدت‌ها که بچه‌دار شدند می‌گویند: یک بچه بس است و فوقش دو بچه، بعد هم وقتی با آنها مصاحبه می‌کنی می‌گوید: نان گران است، تخم مرغ گران است. خودرو گران است. مسکن گران است. حرف آنها هم درست است. حالا من امروز مطالب زیادی را در مورد نظر اسلام در مورد فرزند جمع کردم. موضوع بحث ما این است.

اعوذ بالله من الشیطان الرجیم، بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله رب العالمین بعدد ما أحاط به علمه، الهی انطقنی بالهدی و الهمنی التقوی

موضوع بحث این است که 1- موضوع بحث… [پای تخته] هم کار و تلاش، هم امید و دعا، هم کنترل و نظارت، بعضی می‌خواهند کار خود را فقط با دعا حل کنند. غافل از اینکه کسی کار نکند دعایش هم مستجاب نمی‌شود. حدیث داریم گروهی دعایشان مستجاب نمی‌شود یکی از آنها کسانی است که کار نمی‌کنند و می‌خواهند با دعا حل کنند.

اعوذ بالله من الشیطان الرجیم، بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله رب العالمین بعدد ما أحاط به علمه، الهی انطقنی بالهدی و الهمنی التقوی

 دهها آیه داریم که خداوند از افرادی تجلیل می‌کند. نباید زحماتشان، اینها خون دادند، جون دادند، زندان رفتند، شکنجه شدند، هجرت کردند و اذیت شدند.

اعوذ بالله من الشیطان الرجیم، بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله رب العالمین بعدد ما أحاط به علمه، الهی انطقنی بالهدی و الهمنی التقوی

بحثمان راجع به درآمد حرام و حلال، لقمه‌ی حلال و حرام، یک سؤالی اینجا مطرح است، شما که می‌گویید: تقوا داشته باشید مالتان برکت دارد و تقوا نداشته باشید برکت ندارد. چرا خیلی از کشورهای کافر زندگی‌شان از ما بهتر است. این یک سؤال است. من سؤال را بنویسم و در یکی دو دقیقه جواب بدهیم.

حضرت امام حسن عسکری (ع)فرمود که کوچک شمردن گناهان خطرناک است. بعضی می‌گویند: گناه ما چیزی نیست. مثلاً یک حرفی می‌زند، می‌گویند: این حرف درست نیست. می‌گوید: شوخی کردم. حالا شوخی کردی یا جدی کردی، این حرف درست نبود. آقا من یک میخ طلایی بردارم در چشم کسی بزنم و کور شود. می‌گوید: کورم کردی. می‌گویم: طلا بود. حالا یا طلا بود یا میخ بود. من کور شدم. یا شوخی یا جدی نمی‌شود گفت: شوخی کردم.

توحید یعنی چه؟ ما می‌گوییم: لا اله الا الله، اما توحید را باز کنیم می‌بینیم خیلی معنا دارد. پس بحث ما توحید است. توحید یعنی چه؟ یعنی فقط خدا، یعنی هوس‌ها را کنار می‌گذاریم. من می‌گویم، تو چه کسی هستی که بگویی. زن سالاری، نه، زن سالاری و نه مرد سالاری. طرفدار این خط هستی یا آن خط؟ هرکدام به خدا می‌رسد. در بین حرف‌ها کدام حرف را انتخاب کنیم؟ هرکدام حرف خداست. قانون چه قانونی؟ قانون بشری نه، قانون خدا. چه کسی را دوست داشته باشیم؟ اولیای خدا، در انتخاب همسر، همسر چه کسی شویم؟ خدا و قرآن چه می‌گوید. می‌گوید: همسر باید چطور باشد.

اعوذ بالله من الشیطان الرجیم، بسم الله الرحمن الرحیم

الحمدلله رب العالمین بعدد ما أحاط به علمه، الهی انطقنی بالهدی و الهمنی التقوی در این جلسه که بین ۲۷، ۲۸ دقیقه هست، می‌خواهیم در مورد مقدسات حرف بزنیم که حریم نگه داریم، احترام نگه داریم همه را… چون گاهی وقت‌ها افراد بخاطر اینکه جوان شدند، دختر بزرگ شدند، پسر بزرگ شدند، به خودشان اجازه می‌دهند یک حریم‌ها و قداست‌هایی را بشکنند. در تمام دنیا، من کشورهای کمونیست هم زیاد رفتم، در تمام دنیا، سرمایه‌داری یا کمونیست برای بزرگترها احترام قائل هستند. دانشگاه‌هایشان، مؤسسات و بیمارستان‌هایشان، فرودگاه‌هایشان، یعنی مسأله احترام گذاشتن برای مسلمان‌ها نیست، آنهایی هم که خدا را قبول ندارند به بزرگترها احترام می‌گذارند. نباید… ۱- حفظ قداست نام خدا و اولیای خدا قرآن یک آیه دارد می‌گوید: روز قیامت افرادی می‌گویند: ما اشتباه کردیم، «إِذْ نُسَوِّیکُمْ‏ بِرَبِّ الْعالَمِینَ» (شعرا/۹۸) یعنی ما شما را با خدا کنار هم گذاشتیم. منافقین بسم الله نداشتند، می‌گفتند: به نام خدا و خلق خدا، اینها را باید حریم قائل شد. هرکسی یک جایگاهی دارد. خدا با یک اراده هستی را هست می‌کند، خلق خدا همه جمع شوند، از ترس پشه در پشه‌بند می‌روند. یک خاطره برایتان بگویم. آقای بروجردی مرجع تقلیدی بود که همه مراجع فعلی تقریباً شاگرد آقای بروجردی بودند. مرجع مطلق بود. سن بالا بود، در خانه خوابیده بود. مراجع دو خانه دارند، یک خانه که خانواده زندگی می‌کنند، یک خانه که مردم می‌آیند و می‌روند و سؤال مذهبی دارند. آقای بروجردی خوابیده بود. در خانه‌ای که مردم می‌آمدند روضه بود. یک نفر بلند شد گفت: برای سلامتی امام زمان و آیت الله العظمی بروجردی صلوات ختم کنید. آقای بروجردی عصایش را برداشت و شروع کرد کوبیدن، هی زد و زد… آمدند گفتند: چه شده؟ گفت: کی بود؟ گفتند: روضه بود، صلوات ختم کردند. گفت: چرا من را با امام زمان کنار هم گذاشتند؟ بگوییم: برای سلامتی آقای بروجردی و امام زمان، امام زمان کجا و آقای بروجردی کجا؟ مثل اینکه بگوییم مثلاً برای خورشید و چراغ قوه، (خنده حضار) چرا حریم افراد را نگه نمی‌دارید؟ این مسأله مهمی است که با کی چطور… یک پدر و پسر آمدند مهمان امیرالمؤمنین شدند، حضرت امیر آب آورد و دست مهمان را شست. به امام حسن(ع) گفت: تو هم دست بچه‌اش را بشوی. بعد گفت: اگر بچه تنها بود، اگر پسرش تنها بود من دست پسر را می‌شستم، اما چون پدر و پسر با هم آمدند، پدر دست پدر را بشوید و پسر دست پسر را بشوید. یعنی سلسله مراتب باید حفظ شود و این حریم نگه داشتن است. به ما سفارش کردند که با پدرتان حمام نروید. باید حریم نگه دارید، بگذارید او بیرون بیاید و شما حمام بروید. امام سجاد فرمود: من با آن مربی که مرا شیر داده سر یک سفره نمی‌نشینم، برای اینکه ممکن است یک غذایی را بخواهد بردارد، توجه من جلب شود و من بردارم. مبادا من غذایی که او نیت کرده بردارد را بردارم.

بخوریم یا نخوریم؟

قرآن می‌فرماید: »وَ أَقِمِ الصَّلاٰةَ طَرَفَيِ النَّهٰارِ وَ زُلَفاً مِنَ اللَّيْلِ إِنَّ الْحَسَنٰاتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئٰاتِ ذٰلِكَ ذِكْرىٰ لِلذّٰاكِرِينَ» (هود، ۱۱۴) و نماز را در دو طرف روز و اوایل شب به پادار، همانا کارهاى نیکو [همچون نماز]، بدى‌ها را محو مى‌کند. این، تذکرى است براى اهل ذکر.
حضرت على عليه السلام بر جمعى وارد شد و از آنها سؤال فرمود: آيا مى‌دانيد اميدبخش‌ترين آيه‌ى قرآن كدام است‌؟! هر كس به فراخور حال خويش آيه‌اى را عنوان كرد:
بعضى گفتند: آيه‌ى «إِنَّ اللّٰهَ لاٰ يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَ يَغْفِرُ مٰا دُونَ ذٰلِكَ» خداوند جز شرك، گناهان ديگر را مى‌بخشد.
بعض ديگر بر آن بودند كه اين آيه است: «وَ مَنْ يَعْمَلْ سُوءاً أَوْ يَظْلِمْ نَفْسَهُ، ثُمَّ يَسْتَغْفِرِ اللّٰهَ، يَجِدِ اللّٰهَ غَفُوراً رَحِيماً» هر كس خلافكار و ظالم باشد ولى استغفار كند، خداوند را بخشنده و مهربان خواهد يافت.
عدّه‌اى اظهار داشتند آيه «يٰا عِبٰادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلىٰ أَنْفُسِهِمْ، لاٰ تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللّٰهِ، إِنَّ اللّٰهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعاً» اى بندگان من كه در حقّ خود اسراف كرده‌ايد! از رحمت خدا مأيوس نشويد، زيرا او همه‌ى گناهان را مى‌بخشد.
تعدادى هم نظر به اين آيه داشتند: «وَ الَّذِينَ إِذٰا فَعَلُوا فٰاحِشَةً أَوْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ، ذَكَرُوا اللّٰهَ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ وَ مَنْ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلاَّ اللّٰهُ» كسانى كه اگر كار زشتى انجام دادند و به خودشان ظلم كردند، ياد خدا مى‌كنند و براى گناهان خويش استغفار مى‌نمايند، و كيست جز خداوند كه گناهان را ببخشد.
بعد از اينكه حضرت نظرات آنان را شنيد، فرمود: از حبيبم رسول خدا صلى الله عليه وآله شنيدم كه اميدبخش‌ترين آيه در قرآن اين آيه است: «أَقِمِ الصَّلاٰةَ طَرَفَيِ النَّهٰارِ وَ زُلَفاً مِنَ اللَّيْلِ، إِنَّ الْحَسَنٰاتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئٰاتِ»
سپس پيامبر صلى الله عليه وآله ادامه داد: يا علىّ! سوگند به خداوندى كه مرا بشير و نذير مبعوث كرد، وقتى كه انسان براى نماز وضو می گيرد، گناهانش ريخته مى‌شود و زمانى كه روبه قبله می كند، پاك مى‌شود. يا علىّ! مثال اقامه كننده نمازهاى روزانه، مثل كسى است كه هر روز پنج مرتبه در نهر آبى كه جلوى منزل اوست، خود را شستشو دهد.

در قرآن چهار نوع خانواده مطرح شده است:
1- زن و شوهرى که هم‏فکر و همگام در کار خير هستند. همچون حضرت على و حضرت زهرا که نمونه همفکرى و همکارى آنان در سوره انسان در چند آيه پى در پى آمده است که غذاى افطار خود را در سه شب پشت سر هم به نیازمندان دادند:
وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِينًا وَيَتِيمًا وَأَسِيرًا إِنَّمَا نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِيدُ مِنْكُمْ جَزَاءً وَلَا شُكُورًا (سوره انسان، آیات 8 و 9)
و غذاى خود را با آن که به آن علاقه [و نیاز] دارند، به بینوا و یتیم و اسیر مى‌دهند. ما فقط براى خشنودى خدا به شما غذا مى‌دهیم، نه پاداشى از شما مى‌خواهیم و نه سپاسى.
2- زن و شوهرى که در خباثت هم‏فکر و همگام هستند. مانند ابولهب عموی پیامبر و همسرش که با ريختن هيزم در جلوى پيامبر، آن حضرت را اذيت و آزار مى‏دادند و برای تبلیغ او کارشکنى می کردند تا آنجا که در مذمت آنها یک سوره نازل شد:
تَبَّتْ يَدَا أَبِي لَهَبٍ وَتَبَّ ... وَامْرَأَتُهُ حَمَّالَةَ الْحَطَبِ
بريده باد دو دست ابولهب و مرگ بر او باد ... و همسرش آن هيزم‏ كش [آتش فروز].
3- خانواده‏اى که مرد خوب، امّا زن بد است. مانند زن حضرت لوط و حضرت نوح که با دشمنان آن پیامبران همکاری و در کار رسالت خیانت می کردند:
 ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِلَّذِينَ كَفَرُوا امْرَأَتَ نُوحٍ وَامْرَأَتَ لُوطٍ كَانَتَا تَحْتَ عَبْدَيْنِ مِنْ عِبَادِنَا صَالِحَيْنِ فَخَانَتَاهُمَا ... (سوره تحریم، آیه 10) 
4- خانواده‏اى که مرد بد، امّا همسر خوب است. مانند زن فرعون که در کاخ فرعون زندگی می کرد اما وقتی حقانیت حضرت موسی را فهمید به او ایمان آورد:
 وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِلَّذِينَ آمَنُوا امْرَأَتَ فِرْعَوْنَ إِذْ قَالَتْ رَبِّ ابْنِ لِي عِنْدَكَ بَيْتًا فِي الْجَنَّةِ وَنَجِّنِي مِنْ فِرْعَوْنَ وَعَمَلِهِ وَنَجِّنِي مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ (سوره تحریم، آیه 11)
مسئوليت در برابر خانواده‏
در آيات متعدّدى از قرآن به رسالت انسان در برابر خانواده‏اش اشاره شده است، از جمله:
- «قوا انفسکم و اهليکم ناراً»؛ خود و خانواده¬تان را از آتش دوزخ حفظ کنيد.
- «و أمر اهلک بالصلاة و اصطبر عليها»؛ اهل خود را به نماز فرمان ده و بر آن پايدارى کن.
- «و انذر عشيرتک الاقربين»؛ نزديک‏ترين بستگانت را هشدار ده.
- «يا بنىّ اقم الصلاة و أمر بالمعروف»؛ فرزندم! نماز به پا دار و امر به معروف کن.
- «انّا کنّا فى اهلنا مشفقين»؛ مردان خدا در مورد خانواده دغدغه دارند و بى‏تفاوت نيستند.
- «و کان يأمر اهله بالصلاة» پيامبر، همواره خانواده‏اش را به نماز سفارش مى‏کرد.
در روايات نيز توجّه بسيارى به اين موضوع شده است:
پيامبر اکرم فرمود: همه شما نسبت به زيردست خود مسئولید؛ مرد، مسئول خانواده‏اش، و زن مسئول شوهر و فرزندش است.

قرآن می‌فرماید: «ضَرَبَ اللّهُ مَثَلاً لِلَّذِينَ كَفَرُوا امْرَأَتَ نُوحٍ وَ امْرَأَتَ لُوطٍ كانَتا تَحْتَ عَبْدَيْنِ مِنْ عِبادِنا صالِحَيْنِ فَخانَتاهُما فَلَمْ يُغْنِيا عَنْهُما مِنَ اللّهِ شَيْئاً وَ قِيلَ ادْخُلاَ النّارَ مَعَ الدّاخِلِينَ وَ ضَرَبَ اللّهُ مَثَلاً لِلَّذِينَ آمَنُوا امْرَأَتَ فِرْعَوْنَ إِذْ قالَتْ رَبِّ ابْنِ لِي عِنْدَكَ بَيْتاً فِي الْجَنَّةِ وَ نَجِّنِي مِنْ فِرْعَوْنَ وَ عَمَلِهِ وَ نَجِّنِي مِنَ الْقَوْمِ الظّالِمِينَ وَ مَرْيَمَ ابْنَتَ عِمْرانَ الَّتِي أَحْصَنَتْ فَرْجَها فَنَفَخْنا فِيهِ مِنْ رُوحِنا وَ صَدَّقَتْ بِكَلِماتِ رَبِّها وَ كُتُبِهِ وَ كانَتْ مِنَ الْقانِتِينَ» (تحريم، ۱۰-۱۲)
خداوند براى كافران، همسر نوح و لوط را مثال زده است كه همسر دو بنده صالح از بندگان ما بودند، ولى به آن دو خيانت كردند ... و براى مومنان، همسر فرعون را مثل زده است، كه گفت: پروردگارا! براى من نزد خويش در بهشت خانه‌اى بساز و مرا از فرعون و كردار او نجات بده و مرا از گروه ستمگر رهايى بخش. و نیز مريم دختر عمران (را مثل زده است.) كه دامن خويش را (از گناه) حفظ كرد، پس ما از روح خود در او دميديم.
آيه ۱۰، دو زن را به عنوان نمونه اعلاى كفر معرّفى كرده است كه هر دو، در خاندان رسالت زندگى مى‌كردند و همسر دو پيامبر الهى بودند، امّا با مخالفان آنان هم رأى و هم‌دست بودند. اين دو زن به خاطر خيانت دوزخى شدند، و آن دو پيامبر، با وجود مقام نبوّت، نتوانستند چيزى از قهر خدا را از همسرانشان دفع كنند.
در آيات ۱۱ و ۱۲ نيز، دو زن را به عنوان نمونه برتر ايمان معرّفى مى‌كند، يكى آسیه، همسر فرعون که در کاخ فرعون زندگی می کرد، ولی به موسی ایمان آورد و ديگرى حضرت مريم، که در معبد زندگی می کرد و خدمتکار مسجد بود.
بر اساس این آیات:
1. همسر پيامبر بودن سبب نجات نيست. چنانكه فرزند پيامبر بودن نيز چنين است، بلكه عملكرد خود انسان، عامل سعادت يا شقاوت است.
2. لازم نيست الگوی انسان در زندگی، پيامبر يا امام معصوم باشد. زن فرعون، نه معصوم بود و نه موحّد، بلكه با ديدن معجزه موسى ايمان آورد.
3. در انتخاب الگوی زندگی، فرقى ميان زن و مرد نيست. یک زن مى‌تواند الگوى مردان تاريخ شود.
4. با توجه به شرايط و محيط هاى گوناگون باید الگوی مناسب انتخاب کرد، تا قابليت تطبيق با شرايط مختلف را داشته باشد.
5. فشار محيط و جامعه، وابستگى اقتصادى، زن بودن و ترس از آوارگى، هيچ كدام دليل بى دينى نمى‌شود.
6. حرف اول و آخر را اراده انسان مى‌زند، نه چيز ديگر.

قرآن می‌فرماید: «اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِيمَ‏» (خداوندا!) ما را به راه راست هدايت فرما.
در قرآن مجيد دو نوع هدايت مطرح شده است: الف: هدايت تكوينى، نظير هدايت زنبور عسل كه چگونه از شهد گلها بمكد و چگونه كندو بسازد. و يا هدايت و راهنمايى پرندگان در مهاجرت‏هاى زمستانى و تابستانى. آنجا كه قرآن مى‏فرمايد: «رَبُّنَا الَّذِي أَعْطى‏ كُلَّ شَيْ‏ءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدى‏» بيانگر اين نوع از هدايت است.
ب: هدايت تشريعى كه همان فرستادن انبياى الهى و كتب آسمانى براى هدايت بشر است.
راههاى متعدّدى در برابر انسان قرار دارد كه بايد يكى را انتخاب كرد:
* راه خواسته‏ها و توقعات خود.
* راه انتظارات و هوس‏هاى مردم.
* راه وسوسه‏هاى شيطان.
* راه طاغوت‏ها.
* راه نياكان و پيشينيان.
* راه خدا و اولياى خدا.
انسان مؤمن، راه خدا و اولياى او را انتخاب مى‏كند كه بر ديگر راهها امتيازاتى دارد:
الف: راه الهى ثابت است، بر خلاف راه‏ طاغوت‏ها و هوس‏هاى مردم و هوس‏هاى شخصى كه هر روز تغيير مى‏كنند.
ب: يك راه بيشتر نيست، در حالى كه راه‏هاى ديگر متعدّد و پراكنده‏اند.
ج: در پيمودن آن، انسان به مسير و مقصد مطمئن است.
د: در پيمودن آن، شكست و باخت وجود ندارد.
در راه مستقيم بودن، تنها خواسته‏اى است كه هر مسلمان، در هر نماز از خداوند طلب مى‏كند، حتّى رسول‏اللَّه صلى الله عليه و آله و ائمّه اطهار عليهم السلام از خداوند ثابت ماندن در راه مستقيم را مى‏خواهند.
انسان بايد همواره در هر كارى اعم از انتخاب شغل، دوست، رشته‏ى تحصيلى و همسر، راه مستقيم را از خداوند بخواهد. زيرا چه بسا در عقايد، صحيح فكر كند، ولى در عمل دچار لغزش شود و يا بالعكس. حتّى كسانى كه در راه حقّ هستند، مانند اولياى خدا لازم است براى ماندن در راه و زيادشدن نورِ هدايت، دعا كنند.
راه مستقيم، همان راه ميانه و وسط است كه حضرت على عليه السلام مى‏فرمايد: «اليمين و الشمال مضلّة و الطريق الوسطى‏ هى‏الجادّة» انحراف به چپ و راست، گمراهى و راه وسط، جاده‏ى هدايت است.
راه مستقيم يعنى دوری از هر افراط و تفريط، چه در عقيده و چه در عمل. يكى در عقايد از راه خارج مى‏شود و ديگرى در عمل و اخلاق. يكى همه كارها را به خدا نسبت مى‏دهد، گويا انسان هيچ نقشى در سرنوشت خويش ندارد. و ديگرى خود را همه كاره دانسته و دست خدا را بسته مى‏داند. يكى رهبران آسمانى را همچون مردمان عادى و گاهى ساحر و مجنون معرّفى مى‏كند و ديگرى آن بزرگواران را در حدّ خدا مى‏پندارد. يكى زيارت امامان معصوم و شهدا را بدعت مى‏داند و ديگرى حتّى به‏ درخت و ديوار، متوسل شده و ريسمان مى‏بندد. يكى اقتصاد را زير بنا مى‏داند و ديگرى، دنيا و امورات آن را ناديده مى‏انگارد. اينگونه رفتارها، انحراف از مسير مستقيم هدايت است.

قرآن می‌فرماید: «إِنَّآ أَنزَلْنَاهُ فِى لَيْلَةِ الْقَدْرِ * وَ ما أدْراكَ ما لَيْلَةُ الْقَدْرِ * لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ * تَنَزَّلُ الْمَلَآئِکةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِم مِّن کلِّ أَمْرٍ * سَلامٌ هِیَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْر» (قدر، 1-5) همانا ما قرآن را در شب قدر نازل کرديم. و تو چه دانى كه شب قدر چيست؟ شب قدر از هزار ماه بهتر است. در آن شب، فرشتگان و روح به اذن پروردگارشان براى انجام هر كارى فرود آيند. (آن شب) تا طلوع فجر، (سراسر) سلام و درود است.
كلمه «قدر» در قرآن، در چند معنا به كار رفته است:
الف) مقام و منزلت. چنانكه مى‏فرمايد: «وَ ما قَدَرُوا اللَّهَ حَقَّ قَدْرِهِ»، آن گونه كه بايد، مقام و منزلت الهى را نشناختند.
ب) تقدير و سرنوشت. چنانكه مى‏فرمايد: «جِئْتَ عَلى‏ قَدَرٍ يا مُوسى‏»  اى موسى تو بنا بر تقدير (الهى به اين مكان مقدّس) آمده‏اى.
ج) تنگى و سختى. چنانكه مى‏فرمايد: «وَ مَنْ قُدِرَ عَلَيْهِ رِزْقُهُ ...» كسى كه رزق و روزى بر او تنگ و سخت شود ...
دو معناى اول در مورد «لَيْلَةِ الْقَدْرِ» مناسب است، زيرا شب قدر، هم شب با منزلتى است و هم شب تقدير و سرنوشت است.
خداوند در شب قدر، امور يک سال را تقدير مى‏کند، چنانکه قرآن در جايى ديگر مى‏فرمايد: «فيها يفرق کلّ امر حکيم» بنابراين، شب قدر منحصر به شب نزول قرآن در عصر پيامبر نيست، بلکه در رمضان هر سال، شب قدرى هست که امور سال آينده تا شب قدر بعدى مقدّر مى‏شود.
بيدار بودن شب قدر و احياى آن با دعا و نماز و قرآن، مورد سفارش پيامبر و اهل بيت آن حضرت بوده است و در ميان سه شب نوزدهم و بیست و یکم و بيست و سوم، بر سومی تأکيد بيشترى داشته‏اند. چنانکه شخصى از پيامبر پرسيد: منزل ما از مدينه دور است، يک شب را معيّن کن تا به شهر بيايم. حضرت فرمود: شب بيست و سوم به مدينه داخل شو.
در روايات آمده است که دهه آخر ماه رمضان، پيامبر بستر خواب خود را جمع نموده و ده شب را احيا مى‏داشت.
در حديثى طولانى از پيامبر اکرم مى‏خوانيم: حضرت موسى‏ به خدا عرض کرد: خدايا مقام قربت را خواهانم. پاسخ آمد: «قُرْبى لِمَن اسْتَيْقَظَ لَيْلَةَ الْقَدْر»، قرب من، در بيدارى شب قدر است.
عرضه داشت: پروردگارا، رحمتت را خواستارم. پاسخ آمد: «رَحْمَتى لِمَنْ رَحمَ الْمَساکينَ لَيلةَ الْقَدر»، رحمت من در ترحّم بر مساکين در شب قدر است.
گفت: خدايا، جواز عبور از صراط مى‏خواهم. پاسخ آمد: «ذلِک لِمَنْ تَصَدَّقَ بِصَدَقَةٍ لَيْلَةَ الْقَدْر»، رمز عبور از صراط، صدقه در شب قدر است.
عرضه داشت: پروردگارا، خواهان نجات از آتش دوزخم. پاسخ آمد: «ذلک لِمَنْ اسْتَغْفَرَ فِى لَيلةِ الْقَدْر»، رمز نجات از دوزخ، استغفار در شب قدر است.
از وقايع عجيب تاريخى، ضربت خوردن حضرت على در شب قدر، در محراب عبادت و به هنگام نماز است. آرى، اشرف خلق خدا، در اشرف مکان‏ها و اشرف زمان‏ها، در اشرف حالات، شهيد شد.
تقارن شب تقدير بشر با شب نزول قرآن، شايد رمز آن باشد که سرنوشت بشر، وابسته به قرآن است. اگر پيرو قرآن باشد، سعادت و رستگاری و اگر دور از آن باشد، شقاوت و بدبختى براى او رقم مى‏خورد.

اخلاص آن است كه تمايلات و خواسته‌هاى نفسانى خود و دیگران را در نظر نگيريم و انگيزه‌ى ما در کارها، تنها يك چيز باشد و آن اطاعت فرمان خدا و جلب رضای او.

۱. توجّه به علم و قدرت خداوند.
اگر بدانيم تمام عزّت‌ها، قدرت‌ها، رزق و روزى‌ها به دست اوست، هرگز براى كسب عزّت، قدرت و روزى به سراغ غير او نمى‌رويم.
اگر توجّه داشته باشيم كه با اراده‌ى خداوند، موجودات خلق مى‌شوند و با اراده‌ى او، همه چيز محو مى‌شود. اگر بدانيم او هم سبب ساز است هم سبب سوز، يعنى درخت خشك را سبب خرماى تازه براى حضرت مريم قرار مى‌دهد و آتشى را كه سبب سوزاندن است، براى حضرت ابراهيم گلستان مى‌كند، به غير او متوسّل نمى‌شويم.
صدها آيه و داستان در قرآن، مردم را به قدرت‌نمايى خداوند دعوت كرده تا شايد مردم دست از غير او بكشند و خالصانه به سوى او بروند.
۲. توجّه به بركات اخلاص.
انسان مخلص تنها يك هدف دارد و آن رضاى خداست و كسى كه هدفش تنها رضاى خدا باشد، نظرى به تشويق اين و آن ندارد، از ملامت‌ها نمى‌ترسد، از تنهايى هراسى ندارد، در راهش عقب‌نشينى نمى‌كند، هرگز پشيمان نمى‌شود، به خاطر بى اعتنايى مردم، عقده‌اى نمى‌شود، يأس در او راه ندارد، در پيمودن راه حقّ كارى به اكثريّت و اقليّت ندارد.
۳. توجّه به خواست خدا.
اگر بدانيم كه دلهاى مردم به دست خداست و او مقلّب القلوب است، كار را براى خدا انجام مى‌دهيم و هر كجا نياز به حمايت‌هاى مردمى داشتيم، از خدا مى‌خواهيم كه محبّت و محبوبيّت لازم را در دل مردم و افكار عمومى نصيب ما بگرداند.
حضرت ابراهيم در بيابان‌هاى گرم و سوزان حجاز، پايه‌هاى كعبه را بالا برد و از خداوند خواست دلهاى مردم به سوى ذرّيه‌اش متمايل گردد. هزاران سال از اين ماجرا مى‌گذرد و هر سال ميليون‌ها نفر عاشقانه، پر هيجان‌تر از پروانه، دور آن خانه طواف مى‌كنند.
چه بسيار افرادى كه براى راضى كردن مردم خود را به آب و آتش مى‌زنند، ولى باز هم مردم آنان را دوست ندارند، و چه بسا افرادى كه بدون چشم داشت از مردم، دل به خدا مى‌سپارند و خالصانه به تكليف خود عمل مى‌كنند، امّا در چشم مردم نيز از عظمت و كراماتى ويژه برخوردارند، بنابراين، هدف بايد رضاى خدا باشد و رضاى مردم را نيز از خدا بخواهيم.
4. توجّه به بقاى كار.
كار كه براى خدا شد، باقى و پا برجا مى‌ماند، چون رنگ خدا به خود گرفته است، ولی كار اگر براى خدا نباشد، تاريخِ مصرفش دير يا زود تمام مى‌شود. قرآن مى‌فرمايد: «ما عِنْدَكُمْ يَنْفَدُ وَ ما عِنْدَ اللّهِ باقٍ» و هيچ عاقلى باقى را بر فانى ترجيح نمى‌دهد و با آن معامله نمى‌كند.

قرآن می‌فرماید: «وَ قَضَى‏ رَبُّک أَلَّا تَعْبُدُواْ إِلَّآ إِيَّاهُ وَبِالْوالِدَيْنِ إِحْسَاناً إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِندَک الْکبَرَ أَحَدُهُمَآ أَوْ کلَاهُمَا فَلَا تَقُل لَّهُمَآ أُفٍ‏ّ وَلَا تَنْهَرْهُمَا وَقُل لَّهُمَا قَوْلًا کرِيماً . وَ اخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِ‏ّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَ قُل رَّبِ‏ّ ارْحَمْهُمَا کمَا رَبَّيَانِى صَغِيراً» (اسراء، 23 - 24) پروردگارت مقرّر داشت که جز او را نپرستيد و به پدر و مادر نيکى کنيد. اگر يکى از آن دو يا هر دو نزد تو به پيرى رسيدند، به آنان «اُف» مگو و آنان را از خود مران و با آنان سنجيده و بزرگوارانه سخن بگو. و از روى مهربانى و لطف، بالِ تواضع خويش را براى آنان فرودآور و بگو: پروردگارا! بر آن دو رحمت آور، همان گونه که مرا در کودکى تربيت کردند.
این آیه، آیه ای است که همه با آن آشنا هستیم و گمان می کنیم که توصیه ای ساده است، در حالی که از کاربردی ترین آیات قرآن در زندگی خانوادگی است و متاسفانه بسیاری از افراد، حتی افراد مذهبی و اهل مسجد به اهمیت آن توجه نمی کنند.
بر اساس این آیه:
1- خدمت به پدر و مادر، از شروط خداپرستی است، زیرا در کنار اطاعت از خداوند آمده است. «الاّتعبدوا الاّ ايّاه و بالوالدين احساناً»
2- نسل نو بايد با نسل گذشته، پيوند محکم داشته باشند. «لاتعبدوا الاّ ايّاه و بالوالدين احساناً»
3 - در احسان به والدين، مسلمان بودن آنها شرط نيست. «بالوالدين احساناً»
4- در احسان به پدر و مادر، فرقى ميان آن دو نيست. «بالوالدين احساناً»
5- نيکى به پدر و مادر را بى‏واسطه و به دست خود انجام دهيم. «بالوالدين احساناً»
6 - احسان، بالاتر از انفاق است و شامل محبّت، مشورت، اطاعت، تشکر، مراقبت و امثال اينها مى‏شود. «بالوالدين احساناً»
7- احسان به والدين، حدّ و مرز و اندازه ندارد. «بالوالدين احساناً»
8- سفارش قرآن به احسان، متوجّه فرزندان است، زيرا والدين نيازى به‏سفارش ندارند و به طور طبيعى به فرزندان خود احسان مى‏کنند. «بالوالدين احساناً»
9- هرچه نياز جسمى وروحىِ والدين بيشتر باشد، احسان به آنان ضرورى‏تر است. «يبلغنّ عندک الکبر»
10- پدر و مادر سالمند را به آسايشگاه نبريم، بلکه نزد خود نگهداريم. «عندک»
11- هم احسان لازم است، هم سخن کریمانه و پسندیده. «احساناً ... قل لهما قولاً کريماً»
12- در سخن کريمانه، شرط مقابله نيامده است. يعنى اگر آنان هم با تو کريمانه برخورد نکردند، تو کريمانه سخن بگو. «احساناً ... قل لهما قولاً کريماً»
13- فرزند در هر موقعيّتى که هست، بايد متواضع باشد و پول و پست خود را به رُخ والدين نکشد. «واخفِض لهما جناح الذّل»
14- تواضع در برابر والدين، بايد از روى مهر و محبت باشد، نه ظاهرى و ساختگى، يا براى گرفتن اموال آنان. «واخفض لهما... من الرّحمة»
15- دعا به پدر و مادر، فرمان خدا و نشانه‏ى شکرگزارى از آنان است. «قل ربّ ارحمهما...»
16- سختى‏ها و مشکلات دوران کودکى و خردسالى را که بر والدين تحميل شده است از ياد نبريد. «کما ربّيانى صغيراً»

بازگشت به درگاه خدا

دوری از نافرمانی خدا

وعده قطعی خدا

مودّت اهلبیت علیهم السلام

عطیه خدا به حضرت خدیجه سلام الله علیها

اصلاً چرا عبادت کنیم؟

*نکته‌ی اول: قرآن کریم دلیلش را در آیات متعددی بیان کرده است. از جمله این آیه که می‌فرماید: «یا أَیُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّکُمُ» (بقره/۲۱) مردم خدا را بپرستید،چزا؟چون «الَّذی خَلَقَکُمْ» چون شما را آفریده است. مثل اینکه به دانش‌آموزی می‌گوییم: این آقا را احترام کن، چون معلم توست. این آقا را احترام کن چون پدرت است. می‌گوید: خدا را بپرستید چون شما را آفریده است. بالاخره از عدم به وجود آورده است. نعمت داده است. ندای فطرت به شما این را می‌گوید. نیاز شما این را می‌گوید. «أَنْتُمُ الْفُقَراءُ إِلَى اللَّه‏» (فاطر/۱۵) در واقع عبادت یک اهرم است. اهرمی است که در همین دنیا انسان از آن برای رشد و تعالی کمک می‌گیرد. اینطور نیست که شما فکر کنید عبادت یک صندوقچه‌ای در قیامت است، اینها را ما در آن صندوقچه جمع می‌کنیم، روز محشر به درد ما می‌خورد. نه! قرآن کریم می‌فرماید: «وَ اسْتَعینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاه» (بقره/۴۵) در همین دنیا از نماز کمک بگیرید. از روزه کمک بگیرید.

اسراف مسأله‌اي است كه همه ما به آن مبتلا هستيم و قناعت هم كم است. اين صف‌هايي كه مي‌بينيد، بسياري كاذب هستند و مقداري هم واقعي! چون هر كس مي‌گويد: چون نوبتمان است، اسم بنويسيم و بگيريم. چندي پيش يك ماشين ريش تراشي به يك پيرزن افتاده بود، يا موتور به كسي مي‌افتد كه استفاده‌اي ندارد ولي مي‌گويد حقمان است. سيگاري نيست ولي اسم مي‌نويسد، با اينكه نياز ندارد مي‌گويد: چون سهممان است بگيريم.

در جمهوري اسلامي كوپني، بدين صورت در حال شكل گيري است كه مي‌گويند چون سهممان است بگيريم و اين بداست. عوامل اسراف، چگونگي اسراف كار شدن، وضع اسراف كار، و اينكه اسراف چيست؟

و سيماي اسراف كار، امااسراف كاري چيست؟

«مَنْ أَعْطَى فِي غَيْرِ حَقٍّ فَقَدْ أَسْرَفَ»(بحارالأنوار، ج‏66، ص‏261) كسي كه در غير حق پول خرج كند اسراف كرده است. پس هر كسي كه در راه حق نباشد و باطل باشد اسراف است. مثلاً براي كراوات پول بدهد يا يراي چيزهاي تزئيني، مد، دكور، هوس، باطل پول بدهد.

«إِنَّمَا السَّرَفُ أَنْ تَجْعَلَ ثَوْبَ صَوْنِكَ ثَوْبَ بِذْلَتِكَ»(كافى، ج‏6، ص‏441) اگر لباس مهماني را در خانه بپوشيد، اسراف است. البته خان مها به اين حديث عمل مي‌كنند و لباسهاي خوبشان را براي ميهماني مي‌گذارند و براي شوهرشان نمي‌پوشند. اگر با لباس نو روي خاك بنشينيد اسراف است. «إِنَّمَا السَّرَفُ أَنْ تَجْعَلَ ثَوْبَ صَوْنِكَ ثَوْبَ بِذْلَتِكَ» يعني لباس ميهماني را لباس كار و خانه قرار بدهي. اگر كسي در خانه با كفش شبرو راه برود اسراف است. و يا با كفش روي قالي راه برود.

از موارد حماقت اين است كه انسان اسراف كند و گمان كند شخصيت مي‌آورد و بگويد با كفش روي فلان فرش راه رفتيم. حتي روي موكت هم نبايد با كفش رفت. حتي سخاوت زياد هم اسراف است.

قَالَ أَبُو مُحَمَّدٍ الْعَسْكَرِيُّ(ع): «إِنَّ لِلسَّخَاءِ مِقْدَاراً فَإِنْ زَادَ عَلَيْهِ فَهُوَ سَرَفٌ»(أعلام‏الدين، ص‏313)

يعني سخاوت مقداري دارد و بيش از آن مقدار اسراف است.

حديث داريم شخصي هر چه داشت صدقه داد و سخاوت كرد و بخشيد و براي فرزندانش هم ارثي نگذاشت. پيامبر فرمود: اگر مي‌دانستم، اجازه نمي‌دادم در قبرستان مسلمان‌ها دفن شود و كسي حق ندارد وقتي فرزند دارد اموالش را ببخشد و بعد از خود، گدا راه بيندازد. و بايد اينقدر بگذارد تا فرزندانش به گدايي نيفتادند.

«أَدْنَى الْإِسْرَافِ هِرَاقَةُ فَضْلِ الْإِنَاءِ وَ ابْتِذَالُ ثَوْبِ الصَّوْنِ وَ إِلْقَاءُ النَّوَى»(كافى، ج‏6، ص‏460) اگر كسي آب بخورد و باقي مانده آبش را بيرون بريزد، اسراف است يا خرما بخورد و هسته آن را دور بريزد. «إن من السرف أن تأكل كلما اشتهيت»(مجموعةورام، ج‏2، ص‏229) اينكه انسان به هر چيزي رسيد بخورد و چيزي هم مي‌خورد كه ديگري راخنثي نمايد. مثلاً خرما و هندوانه، سپس چايي نبات و كاهو سكنجبين، كه در گرمي و سردي متضاد هم هستند تا گرمي وسردي‌اش نكند. اگر انسان هر چيزي خورد اسراف است.

«لكن السرف» حديثي داريم كه: «وَ لَكِنَّ السَّرَفَ أَنْ تَلْبَسَ ثَوْبَ صَوْنِكَ فِي الْمَكَانِ الْقَذِرِ»(مكارم‏الأخلاق، ص‏98)

اگر كسي درجايي بنشيند كه جارو نشده است اسراف كرده است.

مثلاً در سربازي يا جبهه پتوي نو را روي زمين مي‌اندازند و مي‌گويند: براي همين كار است در صورتي كه اين طور نيست و اسراف است چون پتو براي پهن كردن روي خاك و زمين نيست، بلكه گوني براي انداختن روي زمين است و بعد روي گوني مي‌توان پتو انداخت.

اگر چيزي به درد بدن مي‌خورد اسراف نيست: «لَيْسَ فِيمَا أَصْلَحَ الْبَدَنَ إِسْرَافٌ»(كافى، ج‏4، ص‏53) مثلاً پول كيسه و صابون حمام زياد شده است، اسراف نيست ولي آب ريختن زياد در حمام اسراف است. زنها به خاطر ريختن آب زياد در حمام مرتكب گناه زيادي مي‌شوند. محكم نبستن شير آب يا زياد دم كردن چاي يا نيمه خورد كردن غذا و ميوه همه اسراف است. و همين طور پوشيدن لباس مهماني در خانه و يا دورانداختن هسته خرما و نشستن روي خاك و هر چيزي كه به بدن ضرر بزند و در راه باطل باشد.

تفسیر سوره قیامة- آیه‌ ۱ - ۶

لَا أُقْسِمُ بِیَوْمِ الْقِیَامَةِ 

وَلَا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ 

أَیَحْسَبُ الْإِنسَانُ أَلَّن نَّجْمَعَ عِظَامَهُ 

بَلَى‏ قَادِرِینَ عَلَى‏ أَن نُّسَوِّىَ بَنَانَهُ 

بَلْ یُرِیدُ الْإِنسَانُ لِیَفْجُرَ أَمَامَهُ 

یَسْئَلُ أَیَّانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ

ترجمه
به روز قیامت قسم مى‏خورم. 
و به نفس ملامت‏گر قسم مى‏خورم (که شما پس از مرگ زنده خواهید شد.) 
آیا انسان مى‏پندارد که استخوان‏هاى او را (بعد از مرگ) جمع نمى‏کنیم؟ 
بلکه ما قادریم (خطوط سر) انگشتان او را (بار دیگر) درست کنیم، ولى انسان مى‏خواهد راه فسق و فجور را پیش روى خود باز کند. 
(لذا از روى تردید) مى‏پرسد: روز قیامت چه وقت است؟
نکته ها
این سوره و سوره بلد با جمله «لا اُقسم» آغاز شده است. به گفته بسیارى از مفسّران، حرف «لا» براى تأکید است ولى بعضى آن را براى نفى مى‏دانند، یعنى مطلب به قدرى روشن است که سوگند نمى‏خورم.
شاید شباهت قیامت با نفس لوّامه که هر دو مورد قسم واقع شده‏اند، در این باشد که در دنیاى کوچک وجود انسان دادگاهى به نام نفس لوّامه وجود دارد، در عالم هستى نیز دادگاهى به نام قیامت قرار دارد.(۱۵۶)
پیامبر اکرم صلى الله علیه وآله به ابن مسعود فرمود: اعمال خوب را زیاد انجام بده که نیکوکار و بدکار، هر دو در قیامت پشیمان خواهند بود. نیکوکاران از این که چرا کارهاى نیک بیشترى انجام نداده‏اند و بدکاران از کوتاهى‏ها و تقصیر خود. سپس فرمود: آیه «و لا اقسم بالنفس اللوّامة» شاهد و گواه این مطلب است.
نفس در قرآن‏
در قرآن و روایات و دعاها، چند گونه نفس براى انسان تصویر شده است:
الف) نفس امارّة: که همواره انسان را به بدى‏ها فرمان مى‏دهد و اگر با عقل و ایمان مهار نشود، انسان را به سقوط و تباهى مى‏ کشاند. در قرآن مى‏ خوانیم: «انّ النّفس لامّارة بالسوء الاّ ما رحم ربّى» به درستى که نفس (انسان را) به کارهاى زشت و ناروا فرمان مى‏دهد مگر آن که پروردگارم رحم کند.
این نفس، آنقدر خواهش و خواسته خود را تکرار مى‏کند تا انسان را گرفتار سازد. حضرت على‏ (ع) مى‏ فرماید: نفس امّارة همچون فرد منافق تملّق انسان را مى‏گوید و در قالب دوست جلوه مى‏کند تا بر انسان مسلّط شود و او را به مراحل بعد وارد کند.
قرآن کریم در سوره یوسف مى‏فرماید: پس از آن که برادران یوسف، بنیامین را در سرزمین مصر به جاى گذاشته و به نزد پدر برگشتند و ماجراى دستگیر شدن او به اتهام سرقت بیان کردند، حضرت یعقوب به آنان فرمود:«بل سوّلت لکم انفسکم» بلکه نفس، این کار زشت را براى شما زینت داد و شما را به سوى آن کشاند.

تفسیر سوره قارعه- آیه‌ ۱- ۱۱

الْقَارِعَةُ

مَا الْقَارِعَةُ

وَمَآ أَدْرَاکَ مَا الْقَارِعَةُ

یَوْمَ یَکُونُ النَّاسُ کَالْفَرَاشِ الْمَبْثُوثِ

وَتَکُونُ الْجِبَالُ کَالعِهْنِ الْمَنفُوشِ

فَأَمَّا مَن ثَقُلَتْ مَوَازِینُهُ

فَهُوَ فِى عِیشَةٍ رَّاضِیَةٍ

وَأَمَّا مَنْ خَفَّتْ مَوَازِینُهُ

فَأُمُّهُ هَاوِیَةٌ

وَمَآ أَدْرَاکَ مَاهِیَهْ

نَارٌ حَامِیَةٌ


ترجمه
حادثه کوبنده.
آن حادثه کوبنده چیست؟
و تو چه دانى آن حادثه کوبنده چیست؟
روزى که مردم مانند پروانه ‏ها پراکنده باشند.
و کوهها مانند پشمِ رنگارنگِ زده شده.
پس هر کس کفّه‏ هاى (عمل خیرش در) ترازویش سنگین باشد،
پس او در زندگى رضایت بخشى است.
ولى هر کس کفّه‏هاى (کار خیرش در) ترازویش سبک باشد،
پس در آغوش آتش است.
و تو چه دانى آن چیست؟
آتشى سوزان.


«قارعة» از «قرع» به معناى کوبیدن چیزى بر چیزى است. یکى از نام‏هاى قیامت، «قارعة» است، زیرا با صیحه‏ کوبنده آغاز مى‏شود و عذاب آن کوبنده است.
در روایات مى‏خوانیم: حضرت على‏علیه السلام و فرزندان معصومش، میزان و معیار سنجش اعمال انسان‏ها در قیامت هستند.
شاید دلیل آنکه کلمه «موازین» به صورت جمع آمده، این باشد که کارهاى گوناگون انسان با ابزارهاى گوناگون سنجیده مى‏شود و هر کار، میزان مخصوص به خود را دارد.
«موازین» جمع «میزان» به معناى وسیله سنجش است و روشن است که اعمال انسان، امرى مادى و داراى وزن و جرم نیست که با ترازوهاى معمولى سنجیده شود، بلکه هر دسته از اعمال انسان، معیار سنجش مخصوص به خود دارد.
مادر براى همه فرزندان، مأوى و پناهگاه است، اما در آنجا مادر و پناهگاه گروهى از انسان‏ها دوزخ است.
«هاویة» از «هَوى‏» به معناى سقوط است و دوزخ، محلّ سقوط گروهى است.
«حامیة» از «حَمى‏» به معناى شدّت حرارت است.
کوه‏هاى رنگارنگ در اثر قطعه قطعه شدن و خورد و خاک شدن، مثل پشم زده رنگارنگ مى ‏شوند. «کالعهن المنفوش» «منفوش» از «نفش» به معناى باز کردن و کشیدن پشم است تا آنجا که اجزاى آن از هم بگسلد.
سبک و سنگینى مخصوص مادیات نیست. لذا به سخنان بى ‏محتوى مى‏گویند: سخن سبک. شاید مراد از «ثقلت موازینه» و «خفّت موازینه» ارزش و کیفیّت عمل باشد و شاید هم مراد، قلّت و کثرت آن باشد.
حضرت على‏ (ع) فرمودند: مراد از سبکى عمل، کم بودن عمل و مراد از سنگینى عمل، زیادى آن است. «قلّة الحساب و کثرته»
شخصى سلمان را تحقیر کرد که تو کیستى و چیستى؟ پاسخ داد: اول من و تو نطفه و آخر من و تو مردار است. این دنیاست، اما در قیامت، «مَن ثقلت موازینه فهو الکریم و من خفّت موازینه فهو لئیم» هر کس میزان او سنگین باشد، تکریم مى‏شود و هر کس سبک باشد، تحقیر و ملامت خواهد شد.


پیام ها
۱- قیامت، کوبنده مستکبران و روحیه‏ هاى متکبّرانه است. «القارعة ما القارعة»
۲- قیامت فراتر از فکر بشر است. حتى پیامبر بدون بیان الهى از آن خبر ندارد. «و ما ادراک ما القارعة»
۳- قیامت روز تحیّر و سرگردانى بشر است. «کالفراش المبثوث»
۴- بهشت را به بها دهند نه بهانه. «من ثقلت موازینه فهو فى عیشة راضیة»
۵ - زندگىِ سراسر شاد، مخصوص قیامت است. زیرا در دنیا در کنار کامیابى‏ها، دغدغه بیمارى، سرقت، حسادت، از دست دادن و گذرا بودن هست. «عیشة راضیة»
۶- رضایت از زندگى، از نشانه ‏هاى جامعه بهشتى است. «فهو فى عیشة راضیة»
۷- مبناى کیفر و پاداش، عمل است که با ترازوى عدل سنجیده مى‏شود. «ثقلت موازینه... خفّت موازینه»

روحيه‌ي خشوع و تواضع، شرط نيايش و نماز

1- «وَ إِنَّها لَكَبيرَةٌ إِلاَّ عَلَى الْخاشِعينَ» خيلي از همسرها مي‌پرسند، كه همسر ما نسبت به نماز سنگين است. بچه‌ي ما سنگين است. دامادم، عروسم، معلمين آموزش و پرورش، جوان است نماز مي‌خواند مي‌گويد: داداشم نماز برايش سنگين است. چه كنيم؟ قرآن مي‌گويد: دليل اينكه نسبت به نماز سنگين است، «إِنَّها لَكَبيرَةٌ» كبير يعني چه؟ سنگين و بزرگ است. «إِلاَّ عَلَى الْخاشِعينَ» آن كسي كه نماز برايش سنگين است، معلوم مي‌شود خشوع ندارد. من مكرر گفتم ولي از چيزهايي است كه بايد صد بار ديگر هم بگوييم. اين خشوع يعني چه؟ مي‌گويند: «في‏ صَلاتِهِمْ خاشِعُونَ» (مؤمنون/2) آدم خاشعي است. خشوع يعني شرمنده شود. آنهايي كه نماز نمي‌خوانند شرمنده خدا نيستند. يك دوربين به آنها بدهي مي‌گويد: مرا شرمنده كردي. خجالت مند كردي. اما خدا يك جفت دوربينش داده، هيچ‌ به خدا نمي‌گويد: شرمنده‌ام. با اينكه اين دوربين دهها امتياز بر آن دوربين دارد. ظريف‌تر، سبك‌تر، نود سال فيلم‌برداري مي‌كند، عكسش را عوض نمي‌كنيم. هم ساده برمي‌دارد و هم رنگي، هم از دور برمي‌دارد و هم از نزديك، از سه زاويه عكس برمي‌دارد. خودش اتوماتيك حفاظت شده، با اشك شور چون چشم با پي است، پي فاسد مي‌شود، مگر اينكه در آب و نمك باشد، با مژه، با پلك، با ابرو، ما دوربين نزدمان مهم است ولي چشم براي ما مهم نيست.

با دو، سه مثقال پي رابطه‌ي ما با هستي قطع مي‌شود. شما اين را ببند. رابطه‌ات با تمام هستي قطع مي‌شود. باز مي‌كني،با همه‌ي هستي برقرار مي‌شود. خدا بين شما و هستي را با دو سه مثقال پي برقرار كرده است. عرض كردم اين را من خودم هم خاطرم جمع است كه تكرار كردم، ولي دوست دارم اينقدر تكرار كنم كه تقريباً همه‌ي مردم ايران بشنوند. چون هر دفعه كه ما مي‌گوييم يك مقداري از مردم مي‌شنوند و عده‌اي پاي تلويزيون نيستند.

تلويزيون يك فيلمي را مكرر نشان داد. پيرمردي با جوانش پارك رفتند. پيرمرد از جوان پرسيد: اين چيه؟ گفت: گنجشك است. لحظاتي گذشت، گفت: چيه؟ دوباره گفت: گنجشك است. منتهي يك خرده تند تر. دفعه‌ي سوم جوان گفت: پدر گنجشك است! چند بار بگويم! با تشر گفت. پيرمرد رفت  دفترچه خاطرات را آورد خواند، گفت: پسر يك زماني كوچولو بودي، تو را در همين پارك آوردم. دهها بار پرسيدي: اين چيه؟ گفتم: عزيزم گنجشك است! قربانت بروم گنجشك است. دهها بار من گفتم قربانت بروم، گنجشك است. تو دفعه‌ي سوم سر من داد زدي؟ اين پسر شرمنده شد. اين را خشوع مي‌گويند. خشوع يعني انسان شرمنده شود. خدايا من شرمنده‌ي تو هستم!

دولت به ما يك سيم برق مي‌دهد، تا پولش را ندهيم مي‌آيد قطع مي‌كند. تو صبح تا شب به ما خورشيد مي‌دهي، «وَ جَعَلْنا سِراجاً وَهَّاجاً» (نباء/13) ما يك گلدان مي‌خواهيم درست كنيم، كلي بايد خرج كنيم. جنگلها را، دهها هكتار در دهها هكتار براي ما سبز نگه مي‌داري. شرمنده‌ام، يك خرده آب به ما مي‌دهند، پول از ما مي‌گيرند. دائماً در زمستان كه هست باران مي‌فرستي فكر تابستان و هندوانه‌هاي ما هستي. زمستان باران مي‌فرستي كه ما در تابستان بي ميوه نباشيم. شرمنده‌ام!

ما براي اينكه به نماز دعوت كنيم بايد نعمت‌هاي خدا را يادمان بياوريم. اين آقايي كه به شما حقوق مي‌دهد مگر چقدر مي‌دهد كه از پاي ميز بلند نمي‌شوي. آخر نعمت‌هاي خدا كه فوق اين است، بلند شو نمازت را بخوان. «وَ إِنَّها لَكَبيرَةٌ إِلاَّ عَلَى الْخاشِعينَ» اشكال دارد اين آيه را با هم دوبار بخوانيم؟! اين آيه را حفظ كنيم. «وَ إِنَّها لَكَبيرَةٌ إِلاَّ عَلَى الْخاشِعينَ» يك، دو، سه... محكم بخوانيد! {همه حضار با هم مي‌خوانند}

ياد خدا، عامل دريافت لطف خدا

آيه‌ي دوم، قرآن مي‌گويد: «فَاذْكُرُوني‏ أَذْكُرْكُمْ» (بقره/152) ياد من باشيد، من هم ياد شما هستم. اگر به شما بگويند: هركس تلفن كند، به مقام معظم رهبري خودش گوشي را برمي‌دارد. همه‌ي ايران زنگ مي‌زنند، مي‌گويند: ببينيم صداي خودش است! يك نفر خودش گوشي را برمي‌دارد، بگويند: رئيس جمهور خودش گوشي را برمي‌دارد. مي‌گويد: تو ياد من باش، خودم گوشي را برمي‌دارم. «فَاذْكُرُوني‏ أَذْكُرْكُمْ» ياد من باش، ياد شما هستم.ما اگر ياد خدا نباشيم، ياد چه كسي باشيم... ياد خدا خيلي مهم است. آنوقت اگر ما ياد خدا باشيم چيزي گير  خدا نمي‌آيد، ما اگر ياد خدا باشيم چيزي گير خدا نمي‌آيد، اما خدا توجه به ما كند خيلي چيز گير ما مي‌آيد. «فَاذْكُرُوني‏ أَذْكُرْكُمْ» دو كلمه‌اي، «فَاذْكُرُوني‏» ياد من باشيد. «أَذْكُرْكُمْ»!

ذكر خدا چيست؟ بالاترين ذكر خدانماز است، «أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِكْري» (طه/14) بالاترين ذكر خدا قرآن است. «نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْر» (حجر/9) يعني «نَحْنُ نَزَّلْنَا القرآن».

 مشكلات، مقدمه رشد و پرورش انسان

جمله‌ي سوم، «عَسى‏ أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئاً وَ هُوَ خَيْرٌ لَكُم‏» (بقره/216) اين هم جمله‌ي قشنگي است. خيلي از مشكلات را حل مي‌كند. «عَسى‏» يعني چه بسا، «عَسى‏ أَنْ تَكْرَهُوا» چه بسا شما كراهت داريد، «شَيْئاً» از چيزهايي بدتان مي‌آيد. «وَ هُوَ خَيْرٌ لَكُم‏» ولي به نفع شماست. اينطور نيست كه من خوشم نمي‌آيد. ممكن است خوشمان نيايد، اما خير ما در آن باشد. شما ماشينت به نرده مي‌خورد، ناراحت مي‌شويد، «تَكْرَهُوا» كراهت داريد، ناراحت مي‌شويد. اما وقتي مي‌آيي پايين مي‌گويي: اوه، خوب شد به نرده خورد. اگر نرده نبود، در دره مي‌افتادم. گاهي وقت‌ها يك بيماري جلوي يك بيماري سختي را مي‌گيرد. ما نمي‌دانيم در اين هستي چه خبر است.

يكي از خادمين امام رضا مي‌گفت: چهارپايه‌هاي چوبي است كه روي آن مي‌روند و گلدان‌هايي كه روي قبر است عوض مي‌كنند. مي‌گفت: دختري بود غش مي‌كرد، دكتر و درمان هم چاره‌اي نينديشيده بودند، يا چاره‌هايشان مفيد نبود. باباي دختر، اين دختر را حرم آورد. گفت: دختر جان، خودت پاي ضريح امام رضا برو بگو: من كه خسته شدم. دختر در جمعيت رفت و خودش را به ضريح چسباند. اين بنده خدا كه چهارپايه گذاشته بود گلدان را جا به جا كند، رفت گلدان كهنه را بدهد و گل نو روي قبر بگذارد.اين گلدان از دستش افتاد و خورد روي سر اين دختر! خون فوّاره زد! حالا رفتيم به امام رضا توسل پيدا كنيم، بدتر شد! هيچي، دختر را بيمارستان آوردند، مي‌گفت: اين خادم مي‌گفت، من هم كه گلدان عوض مي‌كردم منتظر بودم بيايند مرا بگيرند. بگويند: دختر مرا...! يك روز، دو روز ديديم هيچكس سراغ ما نيامد، بعد از چند روز ديدم كه يك كسي با شيريني و گل آمده، گفت: آن كسي كه گلدان را برداشت كه بود؟ گفتم: من، من منتظر هستم كه ببينم هرچه جريمه است بدهم. گفت: نه، يك رگي پاره شد، مقداري كه خون آمد، مرض حمله‌ي دختر من هم خوب شد. حالا آمدم به شما شيريني بدهم. ما نمي‌دانيم چه سختي‌هايي...

جواني عاشق دختري شد، خيره خيره نگاه كرد، رفت ببيند اين دختر كيست و خانه‌اش كجاست، همينطور كه مي‌رفت سرش به يك ديوار خورد. يك كلوخي پرت شد و سر و صورتش خوني شد. برگشت امام ايشان را ديد. گفت: چرا صورتت خوني است؟ گفت: آقا راستش را بخواهي چنين شده است. گفت: خدا تو را دوست دارد. چون دوستت دارد وسط كار حال تو را گرفت. اگر تو را دوست نمي‌داشت رهايت مي‌كرد بروي تا به فساد برسي. خدا دوستت داشته كه وسط راه حال تو را گرفته است. قرآن مي‌فرمايد: «عَسى‏ أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئاً» خيلي وقت‌ها چيزي را دوست نداري «وَ هُوَ خَيْرٌ لَكُم». ‏

سختي‌هاي دنيا، عامل دل كندن از دنيا

من تا حالا به بسياري از پيرمردها گفتم: حتي به بعضي از پيرزن‌ها گفتم: مي‌خواهي برگردي دوباره جوان شوي؟ گفت: نه، نه! اگر اين تلخي‌ها نبود، همه به دنيا مي‌چسبيديم. تلخي‌ها باعث مي‌شود كه انسان بگويد: خوب اين همه بچه شد ما اين همه جان كنديم؟ اين تلخي كه از بچه‌ات مي‌بيني، اين همين شيريني است. يعني دل به هيچ‌كس خوش نكن. دل به هيچ‌كس خوش نكن. به پول دل خوش نكن. مي‌بيني پول داشتي و همين پول باعث ذلت تو شد. به مدرك دكترا دل خوش نكن. ممكن است همين مدرك دكترا عامل سقوط تو شود. به شهر بزرگ دل خوش نكن. ممكن است همين شهر بزرگ عمرت را دارد مي‌سوزاند. هركس در تهران زندگي كند ميانگين سه ساعت تقريباً، ميانگين روزي سه ساعت عمرش در ماشين است. سه ساعت يك هشتم 24 ساعت است. يعني ما يك هشتم عمرمان در ماشين است. يعني تمام هشتاد ساله‌‌هاي تهران هفتاد سال عمر مي‌كنند. اگر تفرش زندگي مي‌كرد، اگر نائين زندگي مي‌كرد، مراغه زندگي مي‌كرد، اگر شهرهاي جهرم و جيرفت زندگي مي‌كرد هشتاد سالش، هشتاد سال بود. آمده تهران آنوقت آنجا خانه‌اش بزرگ است، اينجا خانه‌اش تنگ است، عوضش پشت خانه‌اش سنگ مرمر است. در خانه خفه مي‌شود، پشت خانه سنگ مرمر است. ده سال هم از عمرش كم شده، متوجه هم نيست! آنوقت آن زن جهرمي و مراغه‌اي و نائيني مي‌گويد كه: ما شانس نداريم، شوهر خواهر ما تهران رفت... اوه... چي چي سوت مي‌كشي! هوا سالم مي‌خوري،

تبليغ در شهرهاي كوچك آسان است. مثلاً در يك شهر كوچك با يك جعبه پرتقال مي‌شود بيست نفر، پنجاه نفر را جمع كرد. تهران هركس مي‌خواهد در يك جلسه‌ي نهج‌البلاغه بيايد، فكر مي‌كند يك ساعت و نيم برود و يك ساعت و نيم برگردد، يك ساعت و نيم يك پروژه است. ولي شهرهاي كوچك، كلاس‌هايش، درس‌هايش، صله رحمش... فاصله‌هاي دور صله رحم را ساليانه كرد. فقط عيد! سه سالي يكبار و دوبار، مرگ و عزايي باشد.شهرهاي كوچك ارتباطاتشان نزديك‌تر است. انوقت ما گاهي وقت‌ها ديگر در روستاها هم زمين ورزش مي‌سازيم. در روستا زمين ورزش ساختن مثل فواره در اقيانوس اطلس است. آخر روستا آب است و خاك است و اصلاً خود ورزش بهترين كشاورزي است. ما از بچه روستايي بيل مي‌گيريم، فوتبال دستش مي‌دهيم.بعد هم فكر مي‌كنيم خدمات ارائه داديم. نخير! كار بيخودي كردي. فكر مي‌كنيم اگر قالي ابريشمي را كنار بگذاريم، دست‌هايمان را لاك بزنيم، ماشين نويس شويم، اين ايجاد اشتغال است. اين ايجاد اشتغال نيست. تو هم نباشي كس ديگري ماشين مي‌نويسد. قالي ابريشم چند ميليون آدم را به نان رسانده است. چند ميليون آدم را به نان رسانده است؟ حالا من ديپلم هستم باز هم قالي ببافم؟ اصلاً فكر ما عوض شده است. ما فكر مي‌كنيم ديپلم قالي ببافد ننگ است. اگر كسي مثلاً ليسانس بگيرد و كار كند ننگ است، ولذا هي دنبال اداره مي‌گرديم. اين مشكل را ما كراهت داريم از كار.

همسر بنده در اول جواني‌اش سال اول‌ ازدواج يك قالي ابريشمي بافت. آن سرمايه شد براي اينكه ما داديم و يك خانه رهن كرديم. آن خانه‌ي رهن را بعد خانه‌ي خشتي خريديم. بعد خانه‌ي آجري خريديم. الآن بخشي از زندگي من به خاطر همان هنر خانم من است. چند تا از اين خانم‌هاي ماشين نويس شوهرهايشان را خانه‌دار كرده‌اند؟ 500 تومان مي‌گيرند، بايد صد تومان هم رويش بگذارند، پول آرايش را بدهند، با پيراهن ساده كه نمي‌شود اداره رفت. ما در دنياي خيال هستيم. مسؤولين ما فكر مي‌كنند در روستا زمين ورزش بسازند، پول زمين ورزش را به روستايي بدهيد چاه آب بزند. هرچه مي‌خواهد ورزش كند، در همان كشاورزي ورزش هست. خدا در كشاورزي ورزش جاسازي كرده است. اصلاً عبادات ما پايه‌اش در ورزش است. مي‌گويد: هر قدمي كه براي نماز برداري. هر قدمي كه براي تحصيل علم برداري. هر قدمي كه براي صله رحم برداري. يعني ثواب‌ها را روي قدم زدن برده است. اسلام اتوماتيك ورزش را گذاشته است.

ما صله رحم نمي كنيم، مسجدمان هم خلوت است، صله رحم هم سالي يكبار است، آنوقت مي‌گوييم چه كنيم؟مي‌گوييم: 5تومان رنو بگذاريم، مردم به اسم روزي با نمي‌دانم چه... با عمل سزارين، با زور رنو، مردم را مي‌كشانيم چند قدم راه بروند.

اعوذ بالله من الشیطان الرجیم، بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله رب العالمین بعدد ما أحاط به علمه، الهی انطقنی بالهدی و الهمنی التقوی

ما دعا را یک رابطه‌ی معنوی با خدا می‌دانیم و فقط یک حالت تعبد و عرفان و توسل و… البته اینها هست و همه درست است اما گاهی آدم یک مسأله‌ای را خدمت شما بگویم. شنیدم مرحوم شهید بهشتی هم یک چنین عقیده‌ای دارد ولی من هم روی حساب تجربه عقیده خودم همین است و خیلی از کارهای من روی همین عقیده است.

اعوذ بالله من الشیطان الرجیم، بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله رب العالمین بعدد ما أحاط به علمه، الهی انطقنی بالهدی و الهمنی التقوی

یک نامه‌ی بسیار خوبی استاندار خوزستان زمان امام صادق که از طرف حکومت بنی عباس نصب شده بود ولی شیعه بود از امام پرسید من استاندار شدم، چه کنم شما از من راضی باشید؟ آن نامه و جواب

سوره الفاتحة, آیه 3
«3» اَلرَّحْمنِ اَلرَّحِیمِ
(خدایی كه) بخشنده و مهربان است.